#14 ; Art nouveau tour van Brussel
Afgelopen zomer las ik op mijn werk iets in de krant (nota bene in een bijlage van de Telegraaf) over de Art Nouveau/Art Deco Biënnale in Brussel. Tweejaarlijks stellen diverse organisaties en particulieren hun bijzondere gebouwen open voor bezoek door het publiek en daaromheen worden diverse andere activiteiten georganiseerd. Het leek me een leuke aanleiding voor een moeder/dochter weekeindje. Ik heb een hotel geboekt, onder felle concurrentie van andere belangstellenden een aantal mooie interieurbezoeken weten te reserveren en de verdere details qua routes, eetgelegenheden etc uitgewerkt.
Zaterdag 12 oktober vertrokken we 's ochtends vroeg met de trein vanuit Souburg. Na een overstap in Roosendaal kwamen we in de stoptrein naar Antwerpen terecht. Onderweg kwamen we nog een klein jongetje tegen die in z'n huis bij het station naar de trein stond te zwaaien. Aan de vertederde geluiden te horen zwaaide de halve coupé terug. Onze laatste overstap was op Antwerpen Centraal, ook wel een mooi station;
Uiteindelijk kwamen we aan op onze eindbestemming, station Brussel-Noord. Ik vind dit een mooi station met z'n Art Deco stijl (al is het pas in de jaren '50 gebouwd)
Eerst maar eens onze bagage afgeven in het hotel een paar minuten verderop. Om bij het thema van het weekend te blijven hadden we een kamer geboekt in hotel Le Plaza, een hotel uit 1931, gebouwd in Art Deco stijl. Zoals m'n moeder zei; eigenlijk jammer dat we de hele tijd de hort op waren, want het was een fantastisch mooi hotel.
Na het afgeven van de bagage hebben we een stukje gelopen, eerst verder de straat in, toen via winkelgalerij passage du nord en daarna terug. We hebben geluncht bij een Exki , ze noemen zichzelf een "fastfoodrestaurant" maar dan wel het gezondste waar ik ooit heb gegeten. M'n moeder had een soort bulgurtabouleh met geitenkaas, groene salade en edamame, ik had een bakje gekookte wortelen met ras-al-hanout, schijfjes groene olijf, sesamzaad en hele lekkere hummus. We deelden een bakje "detox" soep met brood en als toetje hadden we allebei een mini-gebakje.
Na de lunch was het tijd om op pad te gaan naar onze eerste afspraak; een rondleiding in het Ciamberlani huis. We werden rondgeleid door Riet, die meestal fietstochten door Brussel gidst. Ze vertelde leuk en met veel kennis van zaken.
Het Ciamberlani huis werd gebouwd in 1897, ontworpen door de architect Paul Hankar voor de schilder Ciamberlani, die daar ging wonen met zijn moeder. We kwamen binnen door brede deuren aan de linkerkant van de gevel en begonnen in de kelder. Dat was het domein van het personeel, die ook een eigen achtertrap hadden. Erg "upstairs, downstairs" allemaal. Via de kelder liepen we door naar de tuin, aangelegd in Japanse stijl omdat dat origineel ook zo geweest moet zijn. Het was geen grote of overdadige tuin maar alles was perfect in balans, ik zou ook wel zoiets willen. Het mooiste was een groot stuk natuursteen waar water uit/overheen liep.
In de tuin konden we de achtergevel zien, het huis is in 1927 verbouwd door architect Adrien Blomme en Art Nouveau was toen inmiddels uit de mode, de elementen die tijdens de verbouwing zijn aangebracht waren in Art Deco stijl. Er is oa een balkon aangebracht, wat wel het licht uit de originele serre wegnam. Tijdens de restauratie hebben ze het balkon laten zitten maar is de vloer van glas gemaakt, zodat het niet langer al het licht tegenhield. De hoofdreden voor de verbouwing was overigens vrij banaal; de toenmalige eigenaar van het huis wilde graag zijn auto binnen kunnen zetten en dus is er aan de voorkant van het huis een garage gemaakt (aha, dat waren dus die brede deuren waardoor we binnen gingen). De gids wond er geen doekjes om dat die auto buiten had mogen wegroesten wat haar betreft :-D
Art nouveau was indertijd wel een stijl die in de mode was maar eigenlijk nog wel erg vernieuwend en voor sommigen ronduit schokkend. Op de bel-etage zijn de serre en eetkamer in art nouveau stijl maar de voorste kamer aan de straatkant is ineens in Louis XVI-stijl, de gids legde uit; "Dat was voor Ciamberlani's moeder, die kon dan het gordijn dichttrekken en haar eigen gasten ontvangen zonder dat ze hoefden te kijken naar wat die Hankar daar allemaal had aangericht !"
Daarna kwamen we in het trapportaal wat helemaal tot aan de lichtkoepel in het dak loopt en waar een groot schilderij van Ciamberlani hangt van drie vrouwen die aan het oogsten zijn. Via de trap gingen we naar de eerste verdieping. Daar is de woonkamer met die prachtige ronde ramen. Dát was toch wel zo mooi, ik denk dat dit wel het mooiste huis is waar ik ooit ben geweest.
Het tot nu toe laatste hoofdstuk in de geschiedenis van dit huis is dat het door de jaren heen in verval was geraakt en dat het gekocht is door een Franse familie die het helemaal heeft laten restaureren. Ze kwamen met 4 kinderen en een vijfde onderweg terecht in een bouwvallig huis zonder moderne voorzieningen wat nog vijf jaar lang opgeknapt moest worden, maar ze waren gewoon verliefd. En dat snap ik volkomen, want ik ben het ook <3
Ons eerste bezoek was dus een goed begin. We hebben de tram gepakt en zijn door Etterbeek gereden naar de plek van onze volgende afspraak; het Cauchiehuis. Dat ligt op een prachtige locatie met uitzicht op het Jubelpark. We hoorden de halsbandparkieten in het park al roepen. Omdat we nog zo'n 1.5 uur over hadden voor de rondleiding besloten we eerst het park in te gaan. Al snel zagen we de triomfboog en aangrenzende gebouwen.
Het leek wel leuk de triomfboog te beklimmen, dat kan via het legermuseum waarvan de entree gratis is. Eenmaal binnen liepen we gelijk de verkeerde kant op en kwamen we terecht in een enorme zaal die tjokvol militaire parafernalia gestouwd was. Uiteindelijk gingen we de goede kant op en vonden we de trap.
Eenmaal boven hadden we een mooi uitzicht over Brussel, op de foto mijn moeder aan de kant van de Tervurenlaan;
Nadat we weer beneden waren hebben we nog een rondje door het park gelopen, met als doel
het paviljoen en reliëf van menselijke driften, het paviljoen is ontworpen door Victor Horta (vóót de Art Nouveau), maar het paviljoen stond zodanig in de steigers dat er niets van te zien was.
Mams op de terugweg voor de trionfboog en arcade (met onder de galerij een mozaiek ontworpen door Ciamberlani)
Toen we terug waren bij het Cauchiehuis hebben we daar eerst de tentoonstellingsruimte in de kelder bezocht waar de geschiedenis werd verteld van het echtpaar Cauchie, hun huis en de restauratie ervan.
De rondleiding begon buiten met uitleg over de gevel, over de gebruikte sgraffito-techniek, de inhoud van de voorstelling (muzen en rozen), etc. Het echtpaar Cauchie waren kunstenaars en hun huis was eigenlijk een affiche van hun kunnen.
Binnen zijn we rongeleid op de bel-etage waar het meubilair en de sgraffiti ook prachtig zijn gerestaureerd. Ik heb een poster en wat kaarten gekocht van het interieur waarop vrouwenfiguren te zien zijn die de zintuigen voorstellen, zoals tastzin hieronder;
Nadat we het Cauchie huis hebben bezocht zijn we de Tervurenlaan doorgelopen om in het kader van # 12 op m'n day zero lijst een stukje UNESCO werelderfgoed te bezoeken, namelijk het Stoclet paleis.
Dit gebouw is begin 20e eeuw ontworpen, gebouwd, gedecoreerd en ingericht door een groep kunstenaars en ambachtslieden behorende tot de Wiener Werkstätte. Het is een belangrijk en intact voorbeeld van een totaalkunstwerk. Het gebouw wordt sinds 2002 alleen nog bewoond door conciërges maar aan het gebouw, het interieur en de tuin is door de jaren heen vrijwel niets veranderd. Het Stoclet paleis is altijd een privé- residentie geweest en is ook nu absoluut niet te bezoeken, wat het nog eens extra intrigerend maakt. Er zit gewoon een door Klimt beschilderde eetzaal in, maar niemand die er naar mag kijken....
 |
| Het grijze stipje links van het midden ben ik ;-D | |
|
Beeld op het dak van de ingang;
Op de terugweg over de Avenue Tervueren zagen we de boog van het Jubelpark alweer opdoemen;
Vervolgens gingen we met de metro en de tram terug richting hotel, maar we stapten uit op de koningsstraat om te gaan eten bij café-restaurant "de Ultieme Hallucinatie", een gebouw uit 1850 wat in 1904 door Paul Hamesse is verbouwd in Art Nouveau stijl. Je weet binnen gewoon niet waar je kijken moet naar alle versieringen. We zaten naast een prachtige art nouveau inbouwkast, voor een schouw met koperen ombouw met een vis erop, vantussen het motief op het behang keek een geschilderde pauw nieuwsgierig op ons neer, en dat was alleen maar het stukje rond ons tafeltje.
Gelukkig maar dat er veel te zien was, want met de bediening liep het helemaal in de soep. Er was blijkbaar een grote groep binnengekomen en er leek wel totale paniek uitgebroken onder het personeel, vooral de maître liep echt rond als een kip zonder kop. Het duurde erg lang voordat we überhaupt iets te drinken kregen, na een tijdje kregen we (net als alle andere tafels) een paar stukjes brood om ons zoet te houden en uiteindelijk kregen we als laatste eten, terwijl we eerder binnengekomen waren dan andere gasten. De maître gaf de keuken daar de schuld van, maar we hadden het idee dat ze dat gehoord hebben door de per ongeluk nog openstaande intercom van de dienstlift want daar begonnen ze later een enorm kabaal doorheen te maken, wat klonk alsof het uit pure opstandigheid was. Gelukkig was het eten wel lekker maar het kon de absurde wachttijd niet goedmaken.
Daarna naar het hotel en lekker slapen...
De volgende ochtend hebben we wat broodjes gekocht voor het ontbijt want we waren alweer op tijd op pad naar onze eerste afspraak, een huis in de rue Belle-Vue. Op de Louizalaan passeerden we de door Horta gebouwde huizen hôtel Solvay (opgenomen op de UNESCO wereld erfgoedlijst) en hôtel Max Hallet. Het was me helaas niet gelukt om een rondleiding in deze huizen te bemachtigen, hopelijk volgende keer beter.
We hadden een rondleiding geboekt door een huis ontworpen door Ernest Blérot. We werden rondgeleid door een gids die vertelde dat Blérot zijn overgrootvader was. Toen we even rondkeken zagen we al dat een aantal huizen in het straatje in dezelfde stijl gebouwd waren, die bleken inderdaad ook van Blérot te zijn. Er stond er zelfs eentje te koop. Helaas waren ze in slechte staat of op nogal aparte wijze gerestaureerd. Het huis waar wij heen gingen (rechts op de foto) was helemaal gerenoveerd.
Van buiten zag het er mooi uit, met een erker, glas-in-lood, sgraffiti en prachtig smeedijzer boven de erker en vooral op de voordeur, maar het bleef een rijtjeshuis qua formaat dus niet zo imposant van buitenaf als de grotere herenhuizen van Hankar of Horta die we hadden gezien. Binnen bleek het toch wel andere koek dan verwacht, alleen in het halletje al zag ik schilderingen op de muur in zweepslag-patroon á la hôtel Tassel, een mooi garderobemeubeltje, mooie tegeltjes, haakjes voor jassen, glas in lood deuren in gebogen houten kozijnen, etc etc.
Toen we door de deuren naar binnen gingen kwamen we in een soort galerie die uitliep op een serre met mozaïeksteentjes op de vloer die me deed denken aan hôtel Max Hallet (maar dan niet zo breed). Er was een dubbele trap naar boven met prachtige krullende smeedijzeren balustrades, etc, etc. Ik dacht dat dit een burgerhuisje was ? Op dat moment zegt de gids; "het enige wat nog origineel is, is het plafond in de eetkamer." De eigenaar was een kunstverzamelaar die dit pand leek te hebben omgetoverd tot zijn eigen Art Nouveau fantasie. En waarom niet, toen hij het pand kocht was er van het interieur niets over en het resultaat was prachtig.
Naderhand hebben we nog even de huizen in de rest van de straat van buitenaf bewonderd en zijn we tussen de vijvers van Elsene doorgelopen naar de bushalte. Ik heb nog nooit zoveel Nijlganzen bij elkaar gezien als aan die vijvers.
We zijn met de bus naar het Centraal station gereden en vanaf daar zijn we naar de Grote Markt gelopen. Brussel staat bekend om zijn wafels en de beste wafels schijnen gebakken te worden bij Maison Dandoy. Boven hun koekjeswinkel in de rue Charles Buls zit een tearoom (van buitenaf is dit niet te zien, maar ik had vooronderzoek gedaan) waar je ze rustig op kunt eten. Erg rustig, want wederom merkten we dat je voor eten in Brussel genoeg tijd uit moet trekken. In de stampvolle tearoom was maar één zwaar overspannen serveerstertje aan het werk, en dat was niet genoeg. Nadat er al een heleboel klanten chagrijnig vertrokken waren omdat het te lang duurde en een beetje aso type helemaal door het lint was gegaan tegen haar en een andere werknemer die zijn neus liet zien kwam er ineens iemand speculaasjes brengen uit de bakkerij en kwamen er eindelijk wat mensen van beneden helpen. We hebben Brusselse wafels met kersen gegeten, en ik had er heerlijke chocolademelk bij. Heel anders dan wat er in Nederland meestal moet doorgaan voor chocolademelk.
Na de lunch hadden we een Art Nouveau rondleiding door de Marollen op het programma staan.
Doordat het bij de tearoom zo lang duurde konden we maar eventjes rondkijken op de Grote markt (#12 bezoek 6 UNESCO world heritage sites) voordat we door moesten naar de trappen van de Beurs waar de rondleiding startte.
 |
| Grote markt |
De rondleiding duurde twee uur en leidde ons langs allerlei Art Nouveau gebouwen in de Brusselse binnenstad. Mijn favorieten waren denk ik Maison de Blanc op de Kiekenmarkt met tegels ontworpen door Privat Livemont;
En de kleuterschool van Horta;
Het regende en waaide flink (maar niet zo hard als in Vlissingen en de rest van Nederland, hoorden we achteraf), onze paraplu's waaiden steeds binnenstebuiten en gingen van lieverlee natuurlijk kapot. Dat was wel jammer, maar verder was het een erg mooie rondleiding. We hielden op bij "Old England" waar nu het muziekinstrumentenmuseum zit. Eerst zat er een warenhuis gevestigd, wat niet gelijk aansloeg bij de Brusselaars, zo vertelde de gids. Ze waren er niet aan gewend dat je zomaar binnen kon gaan en alle koopwaar zelf mocht pakken, in plaats van dat een verkoopster het liet zien. Misschien een bekend fenomeen voor diegenen die net als ik de prachtserie Mr Selfridge kijken ?
We namen de metro naar Schuman en liepen richting het Leopoldpark. Op een straathoek kwamen we een theesalon/bakkerij tegen waar we naar binnen gingen om wat te drinken en op te warmen. Het bleek een filiaal van de keten Paul te zijn. Erg leuk ingericht met vintage meubeltjes en schilderijen van het kaliber "huilend zigeunerkindje". De chocolademelk was hier zo mogelijk nog lekkerder dan eerder die middag.
Vervolgens gingen we op weg naar onze laatste rondleiding van het weekend; na een wandeling door het park, langs het mooie instituut voor fysiologie en de handelsschool kwamen we bij de Solvay- bibliotheek . We troffen daar een gids met een heerlijk ironische humor die ons gelijk duidelijk maakte dat het geen Art Nouveau gebouw was wat we gingen bezoeken, maar soit.
We kwamen in een enorme ruimte die was als een kerk voor kennis en kregen van de gids te horen dat er in de tijd van het Sociologisch Instituut maar twee handjesvol mensen de hele bibliotheek voor zich alleen hadden. Een bizar maar heerlijk idee.
Aangezien er momenteel eigenlijk ook geen permanente bestemming is voor het gebouw staat het een groot gedeelte van de tijd ook leeg. Aangezien het ook niet meer gebruikt wordt als bibliotheek waren er geen boeken meer en werd bezoekers gevraagd mooi gebonden boeken te doneren om de boel wat te vullen. Er stonden een aantal sets achterhaalde wetsbundels, gebundelde verslagen van de Europese Unie en heel veel slechte romans :-D
We namen de metro terug naar het hotel om onze bagage op te halen en togen naar het station. Daar hadden we nog tijd voor een snelle hap maar alles was dicht ! Want ja, zondag. Dat was de hele dag al een rare gewaarwording, het overgrote deel van de horeca waar we langs kwamen was gewoon gesloten. De enige keuze die we hadden was de Quick (bleh!) of een shoarma tent. Tot mijn verbazing pakte dat nog het beste uit want daar verkochten ze broodjes halloumi ! Uiteindelijk toch nog best lekker gegeten dus.
En toen lekker terug naar ons eigen huisje !
